Κατηγορίες
άρθρο ελλάδα φίλοι/ες

Η Συνταγματική Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η Αντίρρηση Συνείδησης

Στο κείμενο της Ευρωπαϊκής Συνταγματικής Συνθήκης αναφέρεται και το δικαίωμα στην αντίρρηση συνείδησης. Συγκεκριμένα στο Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων που έχει προσαρτηθεί στη Συνθήκη ως Μέρος ΙΙ το άρθρο ΙΙ-10, που έχει τίτλο «Ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας», παράγραφος 2 αναφέρει: «Το δικαίωμα αντίρρησης συνειδήσεως αναγνωρίζεται σύμφωνα με τις εθνικές νομοθεσίες που διέπουν την άσκησή του» (2). Το πλεονέκτημα εδώ είναι, βέβαια, ότι το δικαίωμα αναφέρεται ρητά (άρα ένα κράτος μέλος δεν μπορεί να μην αναγνωρίζει καθόλου αυτό το δικαίωμα) αλλά το κακό είναι, προφανώς, ότι η αναγνώριση επαφίεται στις εθνικές νομοθεσίες (και το παράδειγμα της Ελλάδας είναι κατεξοχήν αποθαρρυντικό -κάτι που αναφέρθηκε κατά τη διάρκεια της συζήτησης). Η διατύπωση αυτή είναι χαρακτηριστική των συμβιβασμών όλου του κειμένου του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων (3).

Απέναντι σ’ αυτού του είδους την «ευελιξία» ο Friedhelm Schneider (Γερμανός πάστορας, εκπρόσωπος του EBCO στο Συμβούλιο της Ευρώπης) διατύπωσε την άποψη ότι το συγκεκριμένο άρθρο, για να μην παρερμηνεύετε, δεν θα πρέπει να ειδωθεί ανεξάρτητα αλλά σε συνδυασμό με τα άρθρα ΙΙ-21 «Απαγόρευση διακρίσεων», παρ. 1: «Απαγορεύεται κάθε διάκριση ιδίως λόγω… θρησκείας ή πεποιθήσεων, πολιτικών φρονημάτων ή κάθε άλλης γνώμης»(4) και ΙΙ-52 «Εμβέλεια και ερμηνεία των δικαιωμάτων και των αρχών»(5). Σύμφωνα, λοιπόν, μ’ αυτή την ερμηνεία τα κράτη-μέλη μπορούν να οργανώνουν διαφορετικά την εναλλακτική υπηρεσία (π.χ. ποιο Υπουργείο θα είναι αρμόδιο) αλλά δεν μπορούν να υποβάλλουν τους αντιρρησίες συνείδησης σε διακρίσεις.

Από την άλλη, ο βασικός ομιλητής της ημερίδας, Γερμανός σοσιαλδημοκράτης ευρωβουλευτής και πρόεδρος της Επιτροπής Συνταγματικών Υποθέσεων Jo Leinen, είπε πως με το «Ευρωσύνταγμα» ίσως κατοχυρώνεται δικαίωμα προσφυγής στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Λουξεμβούργο (που δεν πρέπει να συγχέεται με το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που εδρεύει στο Στρασβούργο και αποτελεί όργανο του Συμβουλίου της Ευρώπης), ενώ γενικότερα ανέφερε πως είναι πιθανό το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο για το Ρατσισμό και την Ξενοφοβία που εδρεύει στη Βιέννη να μετεξελιχθεί σε Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Στο πιο γενικό ζήτημα της «στρατιωτικοποίησης της Ε.Ε.» όπως το έθεσε ο πρόεδρος του EBCO, Gerd Gruene, αν και ο ίδιος υποστήριξε ότι είναι καλύτερα ένας μικρότερος ευρωπαϊκός στρατός παρά πολλοί (και γενικά μεγαλύτεροι) εθνικοί στρατοί, πολλά μέλη του ακροατηρίου άσκησαν δριμεία κριτική στο άρθρο Ι-40 «Ειδικές διατάξεις εφαρμογής της κοινής πολιτικής ασφάλειας και άμυνας» στην παρ. 3 του οποίου αναφέρεται πως: «Τα κράτη μέλη δεσμεύονται να βελτιώσουν προοδευτικά τις στρατιωτικές τους δυνατότητες. Δημιουργείται Ευρωπαϊκός Οργανισμός Εξοπλισμών, Ερευνών και Στρατιωτικών Δυνατοτήτων», ενώ στην παρ. 2 του ίδιου άρθρου γίνεται ρητή αναφορά στο ΝΑΤΟ: «Η πολιτική της Ένωσης… σέβεται τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τη Συνθήκη του Βόρειου Ατλαντικού για ορισμένα κράτη μέλη που θεωρούν ότι η κοινή άμυνά τους υλοποιείται στο πλαίσιο της Οργάνωσης της Συνθήκης του Βόρειου Ατλαντικού, και συνάδει με την κοινή πολιτική ασφάλειας και άμυνας που θεσπίζεται στο πλαίσιο αυτό»(6).

Απέναντι σ’ αυτή την κριτική η θέση του J. Leinen ήταν ότι υπάρχουν και αναφορές στην ειρήνη και στο Χάρτη του ΟΗΕ, όπως στο άρθρο 3 «Οι στόχοι της Ένωσης», παρ. 1: «Σκοπός της Ένωσης είναι η προαγωγή της ειρήνης» και παρ. 4: «Στις σχέσεις της με τον υπόλοιπο κόσμο, η Ένωση επιβεβαιώνει και προωθεί τις αξίες της και τα συμφέροντά της. Συμβάλλει στην ειρήνη… καθώς και στην αυστηρή τήρηση και ανάπτυξη του διεθνούς δικαίου και ιδίως στο σεβασμό των αρχών του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών»(7). Παράλληλα αναφέρθηκε (και στο δελτίο Τύπου, που εξέδωσε αργότερα) την ανάγκη της δημιουργίας μιας Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Ειρήνης (European Peace Service).

Γιάννης Γκλαρνέτατζης Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Γραφείου για την Αντίρρηση Συνείδησης

—————————————————————————————————————-

(1) Με βάση σημειώσεις από την ημερίδα του Ευρωπαϊκού Γραφείου για την Αντίρρηση Συνείδησης (EBCO) «Αντίρρηση Συνείδησης και Ευρωπαϊκό Σύνταγμα», Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Βρυξέλλες, 8 Απριλίου 2005.

(2) Ευρωπαϊκή Συνέλευση (Ευρ. Συν.), Σχέδιο Συνθήκης για τη θέσπιση Συντάγματος της Ευρώπης υπ’ όψιν του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Θεσσαλονίκης – 20 Ιουνίου 2003, Υπηρεσία Επισήμων Εκδόσεων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Λουξεμβούργο 2003, σελ. 90-91.

(3) Έτσι π.χ. το αμέσως προηγούμενο άρθρο (ΙΙ-9, «Δικαίωμα γάμου και δικαίωμα δημιουργίας οικογένειας») αναφέρει: «Το δικαίωμα γάμου και το δικαίωμα δημιουργίας οικογένειας διασφαλίζονται σύμφωνα με τις εθνικές νομοθεσίες που διέπουν την άσκησή τους» (Ευρ. Συν., ό.π., σελ. 90). Πέρα από τη μόνιμη επωδό κι εδώ υπάρχει το θετικό γεγονός ότι έχουμε αναφορά σε δυο διακριτά δικαιώματα αλλά απ’ εκεί και πέρα το αν θα επιτραπεί ο γάμος ή η δημιουργία οικογένειας σε άτομα ιδίου φύλου αφήνεται στη διακριτική ευχέρεια των εθνικών νομοθεσιών.

(4) Ευρ. Συν., ό.π., σελ. 95.

(5) Από τα μεγαλύτερα και πιο δύσκολα άρθρα, το παραθέτουμε ολόκληρο: «1. Κάθε περιορισμός στην άσκηση των δικαιωμάτων και ελευθεριών που αναγνωρίζονται στον παρόντα Χάρτη πρέπει να προβλέπεται από το νόμο και να σέβεται το βασικό περιεχόμενο των εν λόγω δικαιωμάτων και ελευθεριών. Τηρουμένης της αρχής της αναλογικότητας, περιορισμοί επιτρέπεται να επιβάλλονται μόνον εφόσον είναι αναγκαίοι και ανταποκρίνονται πραγματικά σε στόχους γενικού ενδιαφέροντος που αναγνωρίζει η Ένωση ή στην ανάγκη προστασίας των δικαιωμάτων και ελευθεριών των τρίτων. 2. Τα δικαιώματα που αναγνωρίζονται από τον παρόντα Χάρτη, και τα οποία διέπονται από διατάξεις άλλων μερών του Συντάγματος, ασκούνται υπό τους όρους και εντός των ορίων που καθορίζονται από αυτά τα μέρη. 3. Στο μέτρο που ο παρών Χάρτης περιλαμβάνει δικαιώματα που αντιστοιχούν σε δικαιώματα τα οποία διασφαλίζονται στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών, η έννοια και η εμβέλειά τους είναι ίδιες με εκείνες που τους αποδίδει η εν λόγω Σύμβαση. Η διάταξη αυτή δεν εμποδίζει το δίκαιο της Ένωσης να παρέχει ευρύτερη προστασία. 4. Στο βαθμό που ο παρών Χάρτης αναγνωρίζει τα θεμελιώδη δικαιώματα όπως αυτά απορρέουν από τις κοινές συνταγματικές παραδόσεις των κρατών μελών, τα εν λόγω δικαιώματα ερμηνεύονται σύμφωνα με τις παραδόσεις αυτές. 5. Οι διατάξεις του παρόντος Χάρτη που περιέχουν αρχές μπορούν να τίθενται σε εφαρμογή με νομοθετικές και εκτελεστικές πράξεις των Οργάνων και οργανισμών της Ένωσης, και με πράξεις των κρατών μελών όταν εφαρμόζουν το δίκαιο της Ένωσης, κατά την άσκηση των αντίστοιχων αρμοδιοτήτων τους. Οι διατάξεις αυτές υπόκεινται στην κρίση δικαστηρίου μόνον κατά την ερμηνεία αυτών των πράξεων και για τον έλεγχο της νομιμότητάς τους. 6. Οι εθνικές νομοθεσίες και πρακτικές λαμβάνονται πλήρως υπόψη όπως καθορίζεται στον παρόντα Χάρτη».

(6) Ευρ. Συν., ό.π., σελ. 56-57.

(7) Ευρ. Συν., ό.π., σελ. 10-11.


2005-05-06-Eurosyntagma+AS.doc