Ο δεκαοκτάχρονος μουσικός Ομάρ Σάαντ, από το Μεγκχάρ στη Γαλιλαία, έχει εκτίσει 120 ημέρες σε στρατιωτική φυλακή εξαιτίας της άρνησής του να πάει ενάντια στη συνείδησή του υπηρετώντας στον ισραηλινό στρατό. Έχοντας αποφυλακιστεί στις 9 Απριλίου μετά την έκτη ποινή φυλάκισης, θα πρέπει να επιστρέψει στη φυλακή των Ισραηλινών Δυνάμεων Άμυνας (IDF) την Κυριακή για να εκτίσει άλλη μια ποινή φυλάκισης περίπου 20 ημερών, μετά την οποία θα αντιμετωπίσει περαιτέρω ποινές φυλάκισης επ’ αόριστον.
Κατά την αποφυλάκισή του, ο Ομάρ Σάαντ απάντησε στις στρατιωτικές αρχές που του είπαν ότι θα αντιμετωπίσει πολύ περισσότερες μέρες φυλάκισης, λέγοντας «δε θα γίνω καύσιμο στους πολέμους σας». Αφότου έγινε 18 ετών, το Νοέμβριο του 2013, κλήθηκε να στρατευθεί στις 4 Δεκεμβρίου και διακήρυξε δημόσια ότι «αρνούμαι να πάρω ένα τουφέκι και να το στρέψω εναντίον ενός άλλου ανθρώπινου όντος. Απεχθάνομαι αυτή τη βία και οτιδήποτε σχετίζεται με τη βία. Απεχθάνομαι και μισώ κάθε βία».
Ο Ομάρ Σάαντ, όπως και ένας ολοένα αυξανόμενος αριθμός Δρούζων, δεν θέλει να συμμετάσχει στον ισραηλινό στρατό διότι – σύμφωνα με τα λόγια του – «η ισραηλινή κυβέρνηση είναι υπεύθυνη για την κατοχή [των Παλαιστινιακών Εδαφών]. Ως Άραβας Δρούζος θεωρώ τον εαυτό μου μέρος του παλαιστινιακού λαού – οπότε πώς θα μπορούσα να είμαι μέρος ενός στρατού που έχει υπό κατοχή το λαό μου; Δεν θα ξεπουλήσω όλα μου τα πιστεύω και την ταυτότητά μου σε κανέναν».
Το δικαίωμα απόρριψης της στρατιωτικής θητείας για λόγους αντίρρησης συνείδησης προστατεύεται από το διεθνές δίκαιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένου του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα (ICCPR), το οποίο έχει επικυρώσει το Ισραήλ.
Από τον Δεκέμβριο του 2013, ο Ομάρ Σάαντ μπαινοβγαίνει στη φυλακή εκτίοντας ποινές μεταξύ 14 και 20 ημερών κάθε φορά, πριν αποφυλακιστεί και κληθεί να υπηρετήσει την επόμενη μέρα. Η Διεθνής Αμνηστία θεωρεί αυτόν και άλλους σαν κι αυτόν ως κρατούμενους συνείδησης και καλούμε τις ισραηλινές αρχές να αποφυλακίσουν αυτόν και άλλους αντιρρησίες συνείδησης άμεσα και χωρίς όρους.
Η στρατιωτική θητεία είναι υποχρεωτική για τους περισσότερους πολίτες στο Ισραήλ. Αρκετοί ισραηλινοί έφηβοι πηγαίνουν φυλακή κάθε χρόνο εξαιτίας της ηθικής τους αντίρρησης να υπηρετήσουν στο στρατό. Στις 8 Μαρτίου 2014, 50 τελειόφοιτοι του λυκείου έγραψαν στον Πρωθυπουργό Νετανιάχου λέγοντας ότι «αρνούνται να υπηρετήσουν στο στρατό της κατοχής», η μεγαλύτερη, καθώς φαίνεται, ομάδα ισραηλινών «αρνητών στην ιστορία του Ισραήλ».[i] Η επιστολή τους ήρθε εν μέσω σχεδίων της ισραηλινής κυβέρνησης να διευρύνει τη στράτευση και για θρησκευόμενους εβραίους. Οι μαθητές είπαν ότι διαμαρτύρονταν ενάντια «στην συνεχιζόμενη κατοχή των παλαιστινιακών εδαφών όπου […] τα ανθρώπινα δικαιώματα παραβιάζονται και πράξεις που ορίζονται από το διεθνές δίκαιο ως εγκλήματα πολέμου, διαιωνίζονται σε καθημερινή βάση».
Ο Νατάν Μπλανκ, ένας Eβραίος Ισραηλινός και ένας από τους πιο μακρόχρονα φυλακισμένους αντιρρησίες των τελευταίων ετών, πέρασε επτά μήνες πηγαινοερχόμενος μεταξύ φυλακής και σπιτιού, εκτίοντας κάπου 158 ημέρες σε στρατιωτική φυλακή πριν εξαιρεθεί τελικά από τη θητεία. Ο Ομάρ Σάαντ έχει ήδη περάσει σχεδόν τα τρία τέταρτα αυτού του χρόνου στη φυλακή, σε μια περίοδο τεσσάρων μηνών.
Ο Νατάν Μπλανκ άρχισε να αμφισβητεί τη στράτευση όταν ήταν 15 ετών κατά τη διάρκεια της εισβολής στη Γάζα με την Επιχείρηση «Χυτό Μολύβι» κατά την οποία η Γάζα υπέστη επιθέσεις από αέρος και χερσαίες επιθέσεις από τον ισραηλινό στρατό αφήνοντας εκατοντάδες Παλαιστίνιους νεκρούς, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων των 300 παιδιών. Τρεις ισραηλινοί άμαχοι είχαν επίσης σκοτωθεί από επιθέσεις με ρουκέτες από παλαιστινιακές ένοπλες ομάδες.
Τον Φεβρουάριο του 2013, ο Νατάν Μπλανκ είπε στη Διεθνή Αμνηστία «Κανείς δεν μιλά για απόδοση ίσων δικαιωμάτων στους Παλαιστίνιους, ή ακόμα και για το δικαίωμα στην ψήφο. Δεν θέλω να λάβω μέρος σε αυτήν την κατάσταση… Θέλω να υποστηρίζω τις ενέργειές μου και όχι να κάνω πράγματα που είναι ενάντια στη συνείδησή μου». Ήθελε αντ’ αυτού να υπηρετήσει στην ισραηλινή υπηρεσία πρώτων βοηθειών, Magen David Adom (ο ισραηλινός κλάδος του Ερυθρού Σταυρού), αλλά οι αρχές αρνούνται στους αντιρρησίες το δικαίωμα να κάνουν εναλλακτική πολιτική υπηρεσία. Δεν υπάρχει πολιτική υπηρεσία εναλλακτική της στρατιωτικής θητείας στο Ισραήλ.
Η Διεθνής Αμνηστία πιστεύει ότι η ισραηλινή κυβέρνηση θα πρέπει να θεσπίσει ένα πλήρως ανεξάρτητο και αμερόληπτο σώμα για να εξετάζει τους ισχυρισμούς αντίρρησης συνείδησης με έναν δίκαιο και διαφανή τρόπο. Παρόλο που η Επιτροπή Συνείδησης του ισραηλινού στρατού μπορεί να αποφασίσει να επιτρέψει την απαλλαγή ενός αντιρρησία συνείδησης από τη στρατιωτική θητεία, αυτή συνήθως δίνεται μόνο σε εκείνους που αρνούνται να υπηρετήσουν για θρησκευτικούς λόγους. Παρόλα αυτά, σύμφωνα με την Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ, καμία διάκριση δεν επιτρέπεται «μεταξύ των αντιρρησιών συνείδησης στη βάση της φύσης των ιδιαίτερων πεποιθήσεών τους» – δηλαδή, εάν είναι θρησκευτικές ή άλλες.[ii] Και παρόλο που η ισραηλινή νομοθεσία επιτρέπει την απαλλαγή για λόγους πασιφισμού, η Επιτροπή Συνείδησης συχνά απορρίπτει τις υποθέσεις τους.
Από τότε που επιβλήθηκε η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία στους άρρενες Δρούζους, το 1956, πολλοί Δρούζοι έχουν αρνηθεί να υπηρετήσουν κανονική στρατιωτική θητεία ή ως έφεδροι. Όπως και με άλλες εθνοτικές ομάδες στο Ισραήλ, πολλοί βρίσκουν άλλους τρόπους να μη συμμετάσχουν, από το να διακηρύξουν τη συνειδησιακή τους αντίρρηση, για παράδειγμα για ιατρικούς λόγους. Στην πάροδο των ετών, πολλοί φοβήθηκαν να εκφράσουν αντίρρηση στη βάση πεποίθησης επειδή φοβούνται ότι θα αντιμετωπίσουν προβλήματα να εξασφαλίσουν εργασία. Εντούτοις, ένας αυξανόμενος αριθμός έχει ανακοινώσει στις IDF την άρνησή του να υπηρετήσει για λόγους συνείδησης.
Πιστεύεται ότι οι Δρούζοι αντιρρησίες υφίστανται σκληρότερη μεταχείριση από τους Εβραίους συναδέλφους τους. Σύμφωνα με τον Σάμερ Σουέντ, Γραμματέα της Επιτροπής της Πρωτοβουλίας των Δρούζων, οι Δρούζοι αντιρρησίες κατά τη διάρκεια των χρόνων έχουν υποστεί ποινές φυλάκισης «διπλάσιες ή και παραπάνω, σε σχέση με άλλους αντιρρησίες», ως «μέρος μιας εσκεμμένης πολιτικής να τρομάξουν και να εκφοβίσουν τους νεαρούς Δρούζους, και να τους στείλουν ένα μήνυμα ότι εκείνοι που δεν κατατάσσονται θα τιμωρηθούν σκληρά…»[iii]
Ο Ομάρ Σάαντ είπε στη Διεθνή Αμνηστία ότι σε τρεις περιπτώσεις αρνήθηκαν στο δικηγόρο του την πρόσβαση σε αυτόν, ενώ βρισκόταν στη φυλακή. Αυτό συνέβη μετά από μια διαταγή της Στρατονομίας που απαγόρευε σε φυλακισμένους να συναντηθούν με δικηγόρους που δεν είχαν άδεια για νομική εκπροσώπηση σε στρατοδικεία. Το Αντάλαχ (Το Νομικό Κέντρο για τα Δικαιώματα της Αραβικής Μειονότητας στο Ισραήλ) έγραψε στο Σώμα Γενικών Στρατιωτικών Εισαγγελέων (MAG) του Ισραηλινού Στρατού, εκφράζοντας ανησυχίες για τα δικαιώματα των κρατουμένων και τη νομιμότητα της διαταγής. Η Αμίρα Χας έγραψε στην εφημερίδα Χααρέτζ το Μάρτιο[iv], ότι η διαταγή ανακλήθηκε. Παρέθεσε την απάντηση του Σώματος MAG στο Αντάλαχ: «Δεν υπάρχει φραγμός σε κανέναν δικηγόρο να επισκεφθεί έναν κρατούμενο, ακόμα και αν δεν είναι στρατιωτικός συνήγορος υπεράσπισης ή κάποιος με εξουσιοδότηση να εμφανίζεται σε στρατοδικεία… Ήταν μια παρεξήγηση». Ο Ομάρ Σάαντ μας είπε πως μετά το ενδιαφέρον των μέσων ενημέρωσης τώρα βλέπει το δικηγόρο του τακτικά. Σύμφωνα με τη Χας, η διαταγή ήρθε στη δημοσιότητα τον Ιανουάριο του 2014, όταν μια δικηγόρος της New Profile εμποδίστηκε να επισκεφτεί έναν αντιρρησία συνείδησης στην Φυλακή 6 των IDF επειδή δεν είχε εξουσιοδότηση εμφάνισης σε στρατοδικείο. Πριν από αυτό, τέτοιοι δικηγόροι δεν φαίνεται να είχαν συναντήσει προβλήματα να επισκεφθούν τους πελάτες τους σε στρατιωτικές φυλακές.
Τη μέρα μετά την τελευταία αποφυλάκισή του, ο Ομάρ Σάαντ είπε στη Διεθνή Αμνηστία ότι αυτή τη φορά ήλπιζε ότι θα απελευθερωνόταν τελικά, αλλά την επομένη κλήθηκε πάλι στη Βάση Κατάταξης και του ζητήθηκε να υπηρετήσει στο στρατό.
Συνέχισε λέγοντας ότι «είναι δύσκολο να βρίσκεσαι στη φυλακή… για έναν αντιρρησία συνείδησης να τον μεταχειρίζονται ως στρατιώτη,… είναι πολύ δύσκολο. Ως μουσικός, είναι πολύ σκληρό να είμαι μακριά από τη βιόλα μου για τέσσερις μήνες… κανονικά θα έπαιζα βιόλα [αρκετές] φορές τη μέρα… Είναι σκληρό για την οικογένεια… ό,τι κάνουμε, όπου πάμε, πάμε μαζί.» Ο Ομάρ Σάαντ είναι μέλος ενός κουαρτέτου εγχόρδων μαζί με τους δύο αδερφούς του και μια αδερφή. Παρά τις δυσκολίες αυτές λέει ότι είναι «…έτοιμος γι’ αυτό… είναι δύσκολο αλλά αυτός ο καιρός μου έδωσε μεγάλη εμπειρία… ό,τι δε σε σκοτώνει, σε κάνει πιο δυνατό».
Αντιμετωπίζει πολλές ακόμα εβδομάδες στη φυλακή, για να μην αναφερθούμε στην αβεβαιότητα για το μέλλον του όταν τελειώσει το μαρτύριό του.
Οι αντιρρησίες συνείδησης στο Ισραήλ μπορούν να καταδικαστούν και να φυλακιστούν για το ίδιο «αδίκημα» επανειλημμένα. Το 2003, η Ομάδα Εργασίας του ΟΗΕ για την Αυθαίρετη Κράτηση είπε ότι αυτή η πρακτική περιφρονεί τα δικαιώματά τους σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων που απαγορεύουν να δικαστεί κανείς δεύτερη φορά για το ίδιο αδίκημα.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Τελικά ο Ομάρ Σάαντ φυλακίστηκε για 7η φορά, αυτή τη φορά για 40 ημέρες.
[i] Διαβάστε περισσότερα στο https://www.newprofile.org/english/node/419
[ii] Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Γενικό Σχόλιο 22, παράγραφος 11.
[iii] Βλ. https://www.newprofile.org/english/node/204
[iv] Βλ. https://www.haaretz.com/news/diplomacy-defense/.premium-1.580412